سیستم اطفا حریق گازی نوعی از سیستم‌های کنترل و خاموش کننده آتش است که به کمک آزاد کردن گازهای پاک و بی اثر در محیط فرآیند اطفاء حریق را انجام می‌دهد. ترکیبات درون کپسول‌های این سیستم شامل گازهایی بی رنگ، بی بو و فاقد رسانای الکریکی هستند که به صورت مایعات فشرده درون سیلندرهای مخصوص نگهداری می‌شوند.
سیستم اطفا حریق گازی بیشتر در مناطق حساسی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سایر تجهیزات اطفاء حریق مثل سیستم آبی و فوم کارکرد مناسبی ندارند. برای مثال در موزه‌ها و گالری‌های هنری اطفای حریق توسط آب می‌تواند به آثار با ارزش موجود در این مناطق آسیب برساند. همچنین در مخابرات و انبارهای نگهداری تجهیزات پزشکی نیز رطوبت به وسایل موجود در محیط آسیب می‌زند. بهترین سیستم اطفا حریق در این موارد سیستم گازی است که نه تنها آسیب زیادی برای محیط زیست ندارد بلکه به سرعت فعال شده و فرآیند خاموش سازی آتش را انجام می‌دهد.
انواع سیستم اطفا حریق گازی
سیستم‌های اطفا حریق گازی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که این دو گروه عبارتند از سیستم اطفاء حریق گازی کربن دی اکسید و سیستم اطفا حریق توسط عوامل پاک کننده. در ادامه هر یک از این موارد را با نگاهی دقیق‌تر بررسی می‌کنیم.
سیستم اطفاء حریق گازی کربن دی اکسید
این سیستم یکی از موثرترین روش‌های اطفاء حریق است که با جایگزینی اکسیژن توسط کربن دی اکسید سعی بر متوقف کردن چرخه آتش سوزی دارد. ترکیبات کربن دی اکسید موجود در کپسول‌های اطفا حریق گازی از نوع بی‌رنگ و بی بویی هستند که رسانایی جریان الکتریکی ندارند. همان طور که می‌دانید اکسیژن نقش بسیار مهمی را در گسترش آتش سوزی ایفا می‌کند و به همین دلیل می‌توان با پایین آوردن سطح اکسیژن به خاموش شدن هرچه سریع تر آتش کمک کرد. کربن دی اکسید به سرعت و ظرف چند ثانیه در محل آتش سوزی نفوذ کرده و شعله ها را خفه می‌کند.
از نقاط ضعف سیستم اطفاء حریق کربن دی اکسید می‌توان به آلودگی محیط زیست اشاره کرد، به همین دلیل است که با وجود عملکرد بسیار خوب برخی از فعالان محیط زیست استفاده از کربن دی اکسید برای خاموش کردن آتش را نمی‌پذیرند. در این صورت می‌توان نوعی دیگری از روش‌های اطفا حریق به نام سیستم اطفا حریق به کمک عوامل پاک را مورد استفاده قرار داد که ادامه آن را به طور کامل معرفی می‌کنیم.
سیستم اطفاء حریق گازی بوسیله عوامل پاک
در سیستم اطفاء حریق گازی توسط عوامل پاک، از گاز های بی خطر که برای سلامت افراد و محیط زیست مضر نیستند، استفاده می شود، این گازها از تخریب لایه اوزون جلوگیری می‌کنند و خود به سه دسته دسته گاز های نجیب یا بی اثر، هالوکربنی و گاز نوک 1230 تقسیم می شوند.
سيستم اطفاء حريق گازهای نجيب
سيستم اطفای حريق گاز های نجيب یا گاز های بی اثر دارای انواع متفاوتی می باشد که هر کدام بسته به نوع آن از ترکیب متفاوتی از گاز های بی اثر از قبیل آرگون، دی اکسید کربن و نیتروژن تشکیل شده است. گاز های بی اثر فضای بسیاری را به خود اختصاص می دهند و به همین دلیل سیلندر های نگهدارنده آن ها دارای ابعاد بزرگتری می باشد. از دیگر ویژگی های این گروه از گاز ها می توان به طولانی بودن زمان فعال سازی آن ها اشاره نمود.
سیستم اطفاء حریق گاز نوک 1230
سیستم اطفاء حریق Novec1230، به دلیل نداشتن اثر تخریبی بر روی محیط زیست، یکی از روش های اطفاء حریق گازی پاک بشمار می رود. نحوه عملکرد سیستم اطفاء حریق گاز نوک 1230 از طریق حذف عامل حرارت صورت می گیرد و موجب ایجاد وقفه در فرایند حریق می شود. این عامل اطفای حریق به صورت مایع ذخیره، اما به صورت گاز آزاد می شود.
سيستم اطفاء حريق گازی هالوکربن
عوامل مورد استفاده در اطفاء حریق هالوکربن عوامل پاک هستند و فاقد خاصیت سمی می باشند. هالوکربن در برابر جریان برق عایق است و زمان فعال سازی آن کمتر از 10 ثانیه می باشد. این روش شامل انواع زیر است.
- سیستم اطفاء حریق گاز FM200: سیستم اطفاء حریق گاز FM200 جایگزین مناسبی برای گاز هالون می باشد، زیرا گاز هالون دارای اثر تخریبی بر روی محیط زیست می باشد. ترکیب شیمیایی آن هپتا فلوئور پروپان است و از طریق سرمایی که ایجاد می کند، موجب کاهش حرارت و اطفاء حریق می شود. این گاز از طریق لوله کشی ثابت و نازل های موجود در هر محیط اعمال می شود.
- سیستم اطفاء حریق گاز HFC-125: این سیستم نیز از نوع اطفاء حریق هالوکربن است و از طریق حذف حرارت موجب اطفاء حریق می شود. HFC-125 یک گاز بی رنگ و بو است و جریان الکتریکی را از خود عبور نمی دهد، این گاز دارای خواص فیزیکی مشابه هالون بوده اما موجب از بین رفتن لایه اوزون نمی شود.
مزایای سیستم اطفاء حریق گازی
- پس از انجام عملیات حریق مواد باقیمانده موجود در کپسول قابلیت مصرف دارد.
- شارژ سالیانه فقط زمانی صورت می گیرد که مواد درون کپسول به طور کامل تمام شود.
- گاز های مورد استفاده در سیستم اطفاء حریق گازی بدون خطر هستند و قابلیت ترکیب با سایر گاز ها را ندارند.
- گاز های داخل کپسول با گذشت زمان خاصیت خود را از دست نمی دهند.
- عملیات اطفاء حریق، با سرعت بالایی انجام می شود.
- پس از عملیات اطفاء حریق هیچ پسماندی در محیط باقی نمی ماند.
- قابلیت انعطاف پذیری بالا در طراحی سیستم اطفاء حریق گازی وجود دارد.
- هزینه خرید، نصب و تعمیر سیستم اطفاء حریق گازی کم است.
- سیستم اطفاء حریق گازی اثر مخرب بر محیط زیست و لایه ازون ندارد.
مقایسه سیستم اطفاء حریق گازی و آبی
در برخی مواقع استفاده از سیستم های اطفاء حریق آبی در مکان هایی همچون کتابخانه موجب خسارات می شود، برای پیشگیری از این مشکل هنگام مواجهه با حریق از سیستم اطفاء حریق گازی استفاده می شود. سیستم های اطفای حریق گازی در حداقل مدت زمان ۱۰ ثانیه فعال شده و موجب اطفاء حریق می شوند.
هنگامی که اطفاء حریق آبی انجام می شود، پس از اتمام عملیات اطفاء، مدت زمان طولانی نیاز است تا محیط پاک و قابل استفاده شود، اما اگر از روش اطفاء حریق گازی استفاده شود، محیط پس از پایان عملیات اطفاء، قابل استفاده می باشد و نیاز به صرف زمان جهت راه اندازی مجدد آن نیست. همچنین لازم به ذکر است که سیستم اطفاء حریق گازی در همه محیط ها مقرون به صرفه ترین و مناسب ترین محسوب می شود، در صورتی که اطفاء حریق آبی در تمام سازمان ها قابل استفاده نیست.